Դավիթ Խաչիյան
Դավիթ Խաչիյան

 

Արձակագիր

 

 

«Խորհուրդներ դասախոսներին և ոչ միայն...». ԴԱՎԻԹ ԽԱՉԻՅԱՆ

 

Երբևէ մտածե՞լ եք՝ ո՞րն է պրոֆեսիոնալի ու սիրողի տարբերությունը:

Ընդ որում՝ խոսքը մարդկային գործունեության ցանկացած բնագավառի մասին է:

Ու քանի որ, անկեղծ ասած՝ հասկանալի և ընդունելի պատասխանի չեմ հանդիպել, ուստի ստիպված եղա ինքս արտածել բանաձևը:

Պրոֆեսիոնալը հասկանում է իր արածը: Մինչդեռ սիրողը, որպես օրենք, անկարող է բացատրել արածը, եթե անգամ արժանահիշատակ արդյունք ունի:

Սովորաբար, երբ ծանոթանում եմ որևէ նկարչի հետ և անկեղծ խոսակցություն է ծավալվում, խնդրում եմ մի քանի նախադասությամբ բացատրել Մալևիչի «Սև քառակուսին» կտավի գեղարվեստական իմաստը: Հավատացնում եմ ձեզ՝ առ այսօր որևէ հասկանալի բացատրություն չեմ լսել: Ուստի և չեմ կարող ինքս բացատրել ընթերցողին:

Շատերի պես ես էլ եմ տառապել «վատ» դասախոսների ձեռքին:

Դրանցից շատերը, հիրավի, ականավոր գիտնականներ էին, սակայն լավ գիտնականը և լավ դասախոսը շա՜տ տարբեր են: Չեմ ցանկանում խոսել նյութի հուզական կողմի մասին: Միայն նշեմ, որ շատ ուսանողներ պարզապես կորցնում են հետաքրքրությունը առարկայի հանդեպ այն անհեթեթ պատճառով, որ այն մատուցողն ապաշնորհ դասախոս է:

Բայց ով փնտրում է, նա գտնում է:

Ամիսներ առաջ ամերիկյան մի հանդեսում կարդացի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, ֆիզիկոս Ռիչարդ Ֆեյնմանի (Richard Feynman) մշակած ուսուցման մեթոդիկայի մասին:

Ֆեյնմանը, որը ոչ միայն տաղանդավոր գիտնական է, այլ նաև ոչ պակաս տաղանդավոր դասախոս, հստակորեն տարբերակում է ինչ-որ բան իմանալը և ինչ-որ բանի անունն իմանալը:

Բոլորս էլ գիտենք քունգֆուի մասին, բայց դեռ չի նշանակում, թե մենք քունգֆու գիտենք: Սրանից ելնելով, Ֆեյնմանն առանձնացնում է երեք հիմնական քայլեր, որոնք մեզ կարող են օգնել հասկանալու առարկայի բուն նյութը ու նաև լայնացնել մեր իմացության սահմանները:

Հետևենք մեծ մտածողի մտքերի ընթացքին քայլ առ քայլ:

1. ՍՈՎՈՐԵՑՐԵՔ ԱՅՆ ԵՐԵԽԱՅԻ՛Ն

Մաքուր թուղթ վերցրեք և գրեք վերնագիրը:

Այնուհետև մոռացեք բարդ բառերն ու տեխնիկական բառապաշարը և փորձեք շարադրել նյութն այնպես, ասես այն բացատրում եք բնագավառի հետ որևէ առնչություն  չունեցող մեկին կամ էլ, որ ավելի լավ է, ութնամյա երեխային:

Վերը նշված բարդ բառերն ու տեխնիկական տերմինները ինքնախաբեության համար են: Թողեք դրանք գիտական զեկույցին:

Ամենատարածված ու պարզ բառերով բացատրեք ինքներդ ձեզ կամ էլ ութնամյա երեխային, թե ինչի մասին եք խոսում: Այս մոտեցումը կօգնի ըմբռնել երևույթների ներքին կապերն ու մտքերի տրամաբանական շղթան: Որոշակի ջանքերի շնորհիվ կտեսնեք, թե որտեղ են հարցերը:

Հենց դրանց հաղթահարումն էլ նշանակում է «սովորել»:

2. ԿՐԿՆԵ՛Ք

Սա, հիրավի, այն դեպքն է, երբ կրկնությունը գիտության մայրն է:

Նյութի հետ կրկնակի շփվելով միայն նկատում եք բացթողումներն ու մտքերի ֆունկցիոնալ կապերը:

Ուստի՝ կրկնե՛ք և լրացրե՛ք բացերը:

Հենց այստեղ եք հասնում ձեր ճանաչողության և իմացության սահմաններին: Իսկ սովորելը նաև ենթադրում է անցնել այդ սահմանները, լայնացնել ձեր պրոֆեսիոնալ մտահորիզոնը և գիտելիքների դաշտը:

Սա շարունակակն գործընթաց է:

Դարձրեք սովորությու՛ն, եթե չեք ցանկանում դոփել տեղում: Ձեր իմացության սահմանների բացահայտումը նաև սահմանափակում է ձեր սխալները, որոնք դուք կատարում եք, և ավելացնում է գիտելիքի կիրառման հաջողությունը:

Վերացական գիտությունը ոչինչ է:

Ուժը դրան տիրապետելն ու կիրառելն է:

3. ԿԱԶՄԱԴԱՍԵ՛Ք ԵՎ ՊԱՐԶԵՑՐԵ՛Ք

Կրկին աչքի անցկացրեք ձեր գրավոր նոթերը և համոզվեք, որ նախնական աղբյուրից որևէ տերմին տեղ չի գտել ձեր գրառումներում:

Այնուհետը այդ նոթերից պատմվածք կազմեք ու բարձրաձայն ընթերցեք:

Կրկին խնդրեք ձեր ութնամյա ընկերոջը՝ լսել ձեր պատմվածքը: Եթե այն տակավին հասկանալի չէ և պարունակում է անհասկանալի մտքեր ու անցումներ, ապա մի՛ զլացեք՝ շարունակեք կազմադասել և պարզեցնել՝ մինչև հասնեք ցանկալի արդյունքին:

4. ՓՈԽԱՆՑԵՔ ՈՒՐԻՇԻՆ (ՈՉ ՊԱՐՏԱԴԻՐ ԿԵՏ)

Գիտելիքը կամ ինֆորմացիան կորցնում է իր իմաստը, եթե այն հնարավոր չէ փոխանցել ուրիշներին: Կրկին օգնության կանչեք ձեր ութնամյա «ընդդիմախոսին» կամ էլ մեկին, որը գրեթե ոչինչ չի հասկանում նյութից, և փորձեք նրա մտքին հասցնել ձեր շարադրանքը:

Ոչինչ այնպես չի ապացուցում առարկայի ձեր իմացությունը, որքան ոչ քաջատեղյակ մեկին այն փոխանցելը:

Արե՛ք այդ:

Հ.Գ.

Շնորհակալություն հայտնենք պրոֆեսոր Ֆեյնմանին այս հակիճ ու միաժամանակ խիստ ուսանելի մեթոդաբանության համար և մի քանի կետ էլ ավելացնենք մեր կողմից՝ հաշվի առնելով տեղայնացման կարևորությունն ու ժամանակի հրամայականները:

- Դասավանդենք մե՛կ լեզվով:

Եթե դասավանդում ենք հայերեն, ապա խոսենք մաքուր և գրական լեզվով: Առողջ խոսքն առողջ տրամաբանության արգասիք է: Եթե դասավանդում ենք անգլերեն, ապա խոսեք մաքուր և գրական անգլերենով, և այլն: Ի դեպ, հայոց լեզվի հնարավորություններն այս առումով անսահմանափակ են: Եվ այն սին տեսակետը, թե հայ տեխնիկական լեզուն խղճուկ է, պարզապես դուրս է քննարկումից:

- Նախապատրաստվենք դասախոսությանը ջանասիրաբա՛ր:

Անգամ «իմպրովիզները» պետք է մտածված և քննություն բռնած լինեն, ինչպես հատուկ է լավագույն ջազմեններին:

- Դասավանդենք սիրո՛վ և խանդաղատանքով:

Թող ուսանողը տեսնի ձեր աչքերի փայլն ու սիրահարվի առարկային: Ուսանողին ոգեշնչելն ու դռներ ցույց տալը դասախոսի մեծագույն առաքելությունն է:

- Նյութը մատուցենք առավելագույնս հետաքրքիր ու գրավիչ: Վա՜յ այն ինֆորմացիային, որը տաղտկալի է…Մրցակցությունը շա՜տ մեծ է:

- Մի քիչ արտիստիզմ… Դասախոսն էլ է բեմի վրա: Ոչ միայն ինչ, այլ նաև ինչպես: Սա շատ կարևոր է:

- Գնահատե՛նք ժամանակը: Թե ձերը, թե՝ ուսանողինը: Նախապատրաստվելիս չմոռանանք ժամայույցին նայել: Հատկապես այս դարում ժամանակը շատ թանկ է:

- Հասնենք նրան, որ ուսանողը սովորի ինքնուրույն աշխատել ու մտածել, այլապես հավերժական ուսանող կմնա: Մի բան, որը հաստատ ոչ նրան է պետք, ոչ էլ մեզ:

Հ.Գ 1.

Մեր կողմից ավելացված խորհուրդները Նոբելյան մրցանակի հավակնություններ չունեն: Ուղղակի Ֆեյնմանը ոգևորեց: Չնայած ասեմ, որ մենք էլ ունեցել ենք մեր ֆեյնմանները՝ Լևոն Ներսիսյան, Մկրյաններ, ավելի վաղ՝ Աճառյան, Ջահուկյան և այլն, որոնք բոլորն էլ յուրահատուկ էին ու բացառիկ դասավանդման իրենց մեթոդաբանության մեջ:

Իսկ Նոբելյան մրցանակի չեն արժանացել ոչ թե նրա համար, որ գիտնական չէին, այլ նրա, որ մեզ պարզապես Նոբելյան մրցանակ չեն տալիս:

 

Դավիթ Խաչիյան

գործընկերներ

webtv.am

ՄԻՇՏ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՀԵՏ

zham.ru

ЖАМ-ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

http://www.greentravel.am/en

ՃԱՆԱՉԻՐ ԿԱՆԱՉ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ, ԱՊՐԻՐ ԵՐԿԱՐ

mmlegal.am

ՄԵՆՔ ԳԻՏԵՆՔ ՁԵՐ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԸ