Վարդգես Դավթյան
Վարդգես Դավթյան

 

Ծնվել և 40 տարի

ապրել է Երևանում:

 

Մասնագիտու-

թյամբ հոգեբույժ է:

 

Գրել է

առաջին

անգամ

հայոց լեզվով

«Հոգեբուժություն»

դասագիրքը:

 

2000-ին

տեղափոխվել է

ԱՄՆ՝

շարունակելու

իր գիտական,

հետազոտական

և գրական

գործունեությունը:

 

 

«Ազգային ավտոմատիզմ...». ՎԱՐԴԳԵՍ ԴԱՎԹՅԱՆ



Այսօր ինձ ուղարկել էին մի ծեր իսպանախոսի (ամերիկյան հնդկացու) տուն, որ կարծիք կազմեմ և հաղորդեմ նրա հոգեկան առողջության վերաբերյալ:

Լուիս Չահունգային* գտա Առլետա թաղամասի մի նեղլիկ, անհրապույր բնակարանում մեծաթիվ հարազատներով` որդիներով, դուստրերով, հարսներով, փեսաներով, թոռներով, ծոռներով շրջապատված :

Հարազատներին անհանգստացրել էր նրա վարքի փոփոխությունը, որ նկատել էին վերջին շրջանում:

Մինչ այդ թույլ, անկողնային ծերունին սկսել էր ժամանակ առ ժամանակ նստել և մի չոր տախտակի կտոր գոգին դնելով, մի փայտե ձող էլ ցամաքած ափերի մեջ առնելով շփել ու շփել, կրակ ստացող նախամարդու նման:

Առջևս բացվեց անսովոր տեսարան: Ծերունի ասվածը կաշին ու ոսկորն էր միայն, փոքրամարմին, կռացած` երկու տակ եղած, երեսի մաշկը մագաղաթի պես չոր, արևահարված ու հողմահարված: Այնպիսի տպավորություն էր, կարծես Լուիսը ընտանիքի անդամը չէր, այլ ինկի կամ ացտեկի մումիա էր, որին գտել, բերել էին պերուական Մաչու Փիչուի ավերակներից, դրել սենյակի մեջտեղում և զարմանքով հավաքվել շուրջը:

- Բուենոս դիաս, դոն Լուիս,- հնարավորինս բարձրաձայն ասացի ես, ուղիղ նայելով հիվանդի երեսին:

Դեմքը բացարձակապես անշարժ էր, բայց աչքերում թեթև փայլ երևաց: Ոչինչ չպատասխանեց, մի տեսակ ինքնաբերաբար ձեռքն առավ տախտակի կտորը, սեղմեց ծնկների մեջ, ապա սկսեց փայտե ձողը շփել ափերով:

Հոգեբուժության մեջ գիտակցության խանգարման մի ֆենոմեն կա, որը կոչվում է հոգեկան ավտոմատիզմ (պատահում է էպիլեպսիայի և գլխուղեղի ներքին-օրգանական ախտահարման ժամանակ): Մարդը մեկ էլ «անջատվում» է բնական` առօրյա վիճակից և սկսում միօրինակ-ստերեոտիպ շարժումներ անել, ասենք ձեռքը միալար թափահարել (ջերմաչափը թափ տալու նման), երբեմն էլ պրոֆեսիոնալ գործողությունների պես` կոշկակարի կամ դիրիժորի շարժումների նման:

Ծեր Լուիսի վարքագիծը դրանց նման չէր, որովհետև նրա գործողությունը ոչ նոպայի պես անսպասելի էր, ոչ էլ գիտակցությունն էր մթագնած: Ինչ-որ կյանք կար, միտք կար իր ընդհանուր կերպարի մեջ: Պատահում է, երբ խորը ծերության (գրեթե մարազմի վիճակի) հասած անձը հանդես է բերում ոչ միայն իր մանկությանը բնորոշ վարքի տարրեր (կոչվում է օնտոգենետիկ ռեգրեսիա-անձնային ետընթաց), այլ նաև մարդկության վաղնջական շրջանին բնորոշ վարքի դրվագներ (կոչվում է ֆիլոգենետիկ ռեգրեսիա-պատմական ետընթաց):

Մեր մումիացած Լուիսի վարքագիծը, ըստ երևույթին, նման մի բան էր: Ի դեպ, ծերունական փսիխոզների ժամանակ երբեմն հիվանդի ցուցաբերած «վագրի ուժը» (երբ 3-4 կորովի սանիտար հազիվ են կարողանում զսպել «մի մատ» ծերունուն), հոգեբանները բացատրում են խորը ֆիլոգենետիկ ռեգրեսիայի փաստով: Սակայն , մեր իսպանախոս պապիկը հոգեկան հիվանդ չէր, այլ, ըստ երևույթին, «վերադարձել» էր իր ցեղի հին, «ապաչիական» ժամանակները:

Ամեն ինչ չէ, որ կարելի է բացատրել հոգեբուժությամբ և հոգեախտաբանական սիմպտոմներով: Հիշեցի, շատ տարիներ առաջ ռուսաստանյան առաջատար հոգեբույժներից մեկի՝ պրոֆեսոր Տիգանովի դասախոսությունից մի դրվագ: Պատմում էր, որ այցելելով աֆրիկյան մի կորուսյալ երկրի հոգեբուժական բաժանմունք, տեսել է, թե ինչպես մի հաղթանդամ սևամորթ միալար` ստերեոտիպ կերպով թմբուկ է զարկում:

- Սա ի՞նչ է, կատատոնի՞ա է, - հարցրել է տեղի հոգեբույժին (նկատի ունենալով համապատասխան վիճակը շիզոֆրենիայի ժամանակ):

- Ոչ, պրոֆեսոր, սա ռեաբիլիտացիա է. դրանով բուժվում է,- պատասխանել է սևամորթ հոգեբույժը:

Այժմ, ես ուզում եմ վերադառնալ հայաստանյան իրականություն և փորձել հասկանալ մերոնց ստերեոտիպ` նույնօրինակ վարքագծի էությունը. պարբերաբար կրկնվող քաղաքական վարքագիծ, որը ոչ մեկին առանձնապես չի զարմացնում, կամ չի անհանգստացնում:

Ուրեմն, Սովետի փլուզումից ի վեր՝ շուրջ 3 տասնամյակ, հանդես են գալիս հիմնականում միևնույն պերսոնաժները, արտահայտում են միևնույն գաղափարները, դրսևորում ճիշտ նույն քաղաքական վարքագիծը:

Հասարակությունը հյուծվում է, ռեսուրսները մաշվում են, սերունդներ են գալիս ու գնում բոլորիս աչքի առաջ, սակայն հանրության քաղաքական գիտակցության և վարքի բովանդակությունը մնում է նույնը : Ուզում ես հասկանալ և ինքդ քեզ բացատրել. սա ի՞նչ է, հոգեբանական ռեգրեսի՞ա է, կատատոնի՞ա է, իսկ գուցե ռեաբիլիտացիայի՝ հանրության կենսունակությունը նորոգելո՞ւ ձև է: Իսկ գուցե մենք լուրջ խնդիրնե"ր ունենք հիշողության և ինքնագիտակցության հետ:

Արդեն գալիս է մի շրջան, որ երևույթը երևույթով բացատրել չի ստացվում՝ քաղաքականությունը քաղաքագիտությամբ բացատրել չի լինում: Մինչդեռ, բացատրել պետք է, հասկանալ պետք է՝ որտեղի՞ց է գալիս մեր այս միապաղաղ «թմբուկ զարկելու» անհոգությունը...
 

* Անունը փոխված է մասնագիտական էթիկայից ելնելով:

 

Վարդգես Դավթյան

գործընկերներ

webtv.am

ՄԻՇՏ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՀԵՏ

zham.ru

ЖАМ-ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

http://www.greentravel.am/en

ՃԱՆԱՉԻՐ ԿԱՆԱՉ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ, ԱՊՐԻՐ ԵՐԿԱՐ

mmlegal.am

ՄԵՆՔ ԳԻՏԵՆՔ ՁԵՐ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԸ