«ՀԱՅԵՐ» մեդիահարթակ
«ՀԱՅԵՐ» մեդիահարթակ

 

Մենք

հավատում 

ենք

մեզ:

«Չարենցը՜, Պուշկինը՜, Գոգոլը՜, Մոգոլը՜…»

 

«Դեռ դպրոցական չէի։ Ամառվա ամիսներն էին։ Եղբայրս՝ Զորայր Խալափյանը, ինձ հաճախակի էր իր հետ որևէ տեղ տանում երեկոյան ժամերին, երբ հովն ընկնում էր։

Ավելի հաճախակի գնում էինք այժմյան Օպերայի մոտ գտնվող ատամնաբուժական կլինիկայի շենքի նկուղային հարկում գտնվող, եթե չեմ սխալվում, նախկինում հ. 6 տպարանը, որի երկրորդ հարկում մի սենյակ կար, որտեղ հավաքվում էին ընկերներով։ Հիմնականում հինգ թե վեց հոգով, երբեմն նոր ընկերներ էլ էին լինում։

Իմ հիշողության մեջ սակայն տպավորվել էին երկուսը. մեկը՝ իր անսովոր քթի, մյուսը՝ հայացքի շնորհիվ։ Այդ քթի տերը Հրանտ Մաթևոսյանն էր, իսկ հայացքինը՝ Լյուդվիգ Դուրյանը։

Բոլոր հավաքույթների ժամանակ սկզբում հանդարտ, ապա գնալով, իրար հերթ չտալով՝ սկիզբ էր առնում մի մեծ «վեճ ու կռիվ»։ Չգիտեի էլ, թե մյուսներն ովքեր են, ինչի վերաբերյալ էր իրենց վեճն ու կռիվը։ Պատահեց այնպես, որ մի անգամ էլ Թումանյանի «Մի կաթիլ մեղր»-ի մասին վիճեցին։ Էդ «Մի կաթիլ մեղր»-ից մի մեծ «կռիվ» ծագեց։ Վերջում ծիծաղեցին, մեկը գինու շիշը բացեց, գինի խմեցին։

Իմ այն երեխա տարիքում գրողներից ես միայն Թումանյանին ու Խնկո Ապորը գիտեի, իսկ նրանք՝ Չարենց, Պուշկին, Չեխով, Գոգոլ ու չգիտեմ թե էլ ինչ անուններ էին տալիս իրենց լեզվակռվի մեջ։ Այդ չորսի անուններն են հիշողությանս մեջ մնացել։

Ես աղմուկ աղաղակ չէի սիրում, ուստի շուտ ձանձրանում էի և անհամբեր սպասում էի եղբորս այն մի ընկերոջը՝ Լյովային (հանդարդ, համեստ երկրաբան էր), որ «բուտկա» «Մոսկվիչ» ուներ։ Նա գալիս էր, մի քիչ նստում էր, լսում վիճողներին, երբեմն քիչ, բայց մյուսների հետ գինի էր խմում, ու երբ վեճը դիվանբաշուն էր հասնում, ինձ վերցնում, դուրս էինք գալիս։

- «Թող իրար միս ուտեն», - ասում էր մեքենայի մեջ։

Պաղպաղակ էր առնում շատ, բաժակով «Պլոմբիր», նստում էինք իր «բուտկա» «Մոսկվիչը», պաղպաղակ ուտելով թափառում էինք գիշերային Երևանի փողոցներով մինչև ուշ գիշեր։ Հետո ինձ տուն էր տանում, ինքը գնում։

Պարբերաբար ներկա գտնվելով այդ յուրահատուկ «տուրուդմփոցներին», երբեմն իմ երեխայական պատկերացումների մեջ զարմանում էի,  թե ինչպես է, որ այսպես իրար չխնայելով, իրար նկատմամբ այդքան անհանդուրժող մարդիկ կրկին հավաքվում էին, վեճն ու կռիվը գինիով իրար խառնում, բաժակները իրար խփում ժպտալով, երբեմն մեկն ու մեկի ռեպլիկի վրա քրքջալով, նորից իրար չխնայելով, «էլ անպատիվ, անկարգ խոսքեր, էլ քաչալ շուն», բանը հասցնում «դիվանբաշուն»։

Այնքան գնացի ու եկա,  Թումանյանի կատվի պես կոտր չընկա, գլուխս չառա ու փախա էդ աղմուկ աղաղակից։ Ընդհակառակը, գնալով, օր-օրի, ժամեր էի հաշվում, որ իրիկնամուտն ընկներ, եղբորս հետ գնայինք այդ տպարանի դուռը, բարձրանայինք երկրորդ հարկի մեր սենյակը…

Հիմաէլ, երբ անցնում եմ այդ նախկին տպարանի շենքի պատուհանների մոտով, կարծես լսում եմ իրենց ձայնը՝ Չարենցը՜, Պուշկինը՜, Գոգոլը՜, Մոգոլը՜…»:

Այս «Հուշ»-ը, որ «ՀԱՅԵՐ» համահայկական մեդիահարթակի խնդրանքով հիշողությունից ներկա բերեց գրողի եղբայրը՝ Թեմիկ Խալափյանը, եկավ հեռուներից բերելու նաև նրանց ձայները: Ձայներ, որ անընդհատ գալիս են ու գալիս:

Նրանց սերունդն այն երջանիկներից չէր, որն իր երկրի, հայրենիքի, իր սիրո ու կարոտի, իր տառապանքի ու հրճվանքի մասին կարող էր ավելի բարձր ձայնել, քան իրեն բաժին ընկած երկրում հնչող ձայների բարձրությունն էր: Ու նրանց սերն առ հայրենիք, նրանց կարոտներն ու տառապանքները մնացին տողատակերում:

«Իմ սերնդի գրողներից շատերն էին օժտված, կարելի է ասել՝ օժտված էր իմ ամբողջ սերունդը և իր ժամանակը - Աղասի Այվազյան, Մուշեղ Գալշոյան, Վարդգես Պետրոսյան, Զորայր Խալափյան, Ռուբեն Հովսեփյան, Հովհաննես Մելքոնյան, Պերճ Զեյթունցյան, Մանուկ Մնացականյան, Նորայր Ադալյան, Կարեն Սիմոնյան. այս քանակը ուժ էր, սրանով կարելի էր լավ գրականություն ստեղծել: Բայց բոլորս էլ նահանջ ու կանգառ ունեցանք, բոլորիս ընթացքն էլ այս կամ այն կերպ աղավաղում ունեցավ...»:

Հրանտ Մաթևոսյան Մեծն այսպես է ձևակերպել իր օժտված սերնդի կյանքի պատմությունը:

Մենք սիրում ենք նրա Գասպարին ու Սամսոնին: Գասպարին՝ գուցե ավելի շատ: Գասպարին՝ գուցե ավելի տխուր, կարեկցող մի սիրով: Սամսոնին ավելի մեծահոգաբար ենք սիրում: Նրանք Զորայր Խալափյան գրողի մանկության արձագանքներն են, որ նրա համբավավոր թթենու հովերով տարիների միջով հասել են մեզ:

Նրա թթենին մեզնից յուրաքանչյուրի մանկության թթենին է, որ գալիս ու մխրճվում է մեր իրականության ու անցյալի մեջ:  

«Բակերը բաժանող ցանկապատի մեջ աճել էր վիթխարի թթենին՝ ճղները տարածած հով էր անում բակերին։ Աշնանը, ձմռանը և գարնանը ծառը բոլորինն էր, միայն ամռանը, երբ քաղցրանում էին պտուղները՝ սկսվում էր վեճը։

Գասպարի հինգ տղաները հունիսի սկզբից մինչև հուլիսի կեսերը, այսինքն թութը հասնելու առաջին օրերից մինչև վերջին օրերը ծառից չէին իջնում։ Մյուս հարևանը` Սամսոնը, ուներ երեք աղջիկ, սրանք միայն ցածի ճղներից էին թութ ուտում։ Հենց փորձում էին ծառը բարձրանալ՝ Գասպարի տղաները ծեծում, վռնդում էին։

Սամսոնը պնդում էր, թե ծառը իր պապերն են տնկել, Գասպարն էլ համոզված էր, որ ընդհակառակը, ծառը իրենց մեծերի տնկածն է, մինչդեռ թթենին այնքան ծեր էր և արմատներն այնքան խորն էին գնում, որ նրանց պապն էլ ճշտորեն չէր հիշում, թե իրենց մանկության ժամանակ ո՛ւմ էր պատկանում թթենին։ Այդ պապերը, որոնցից լուսանկար անգամ չէր մնացել, հիշում էին շատ լավ, որ իրենց հայրերն էլ էին վիճում, և տանը խոսք կար, թե ժամանակին իրենց պապերն էլ են կռվել նույն թթենու համար։

Մի քանի տարի առաջ որոշվել էր, որ թթենին Սամսոնինն է, ինչ-որ առիթով վիճարկվել էր որոշումը, ծառն անցել էր Գասպարին, մի քանի տարի առաջ մեկ այլ առիթով կրկին վիճել էին, ծառը նորից անցել էր Սամսոնին։ Իսկ այժմ կանգնած էր անբաժան, հոյակապ, մեծահոգի, դարավոր, վիթխարի, անտարբեր ճղները հավասար տարածած թե մեկ և թե մյուս բակի վրա։

Հավասար ստվեր էր ձգում, հավասար հով էր անում, հավասար թութ էր թափում երկու բակի երեխաների, խոճկորների, հավերի ու սագերի համար։ Միայն մարդիկ ներքևում շարունակում էին վիճել լուրջ ու անլուրջ...»։

Այսպիսի տողերում ու տողատակերում էր նրանց սերն առ հայրենիք, որ Զորայր Խալափյանի պարագայում մարմնավորվում էր նաև «Երիցուկի թերթիկներ»-ով, «Հեղեղ»-ով, «Պտտահողմ»-ով ու մի ողջ գրականությամբ, որ մեզ էր վերադարձնում մեր դիմանկարը:

Մի քիչ ձևափոխենք գրողին ու հարցնենք. որտե՞ղ եք, մարդ Աստծո...

«ՀԱՅԵՐ» մեդիահարթակ

գործընկերներ

webtv.am

ՄԻՇՏ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՀԵՏ

zham.ru

ЖАМ-ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ

http://www.greentravel.am/en

ՃԱՆԱՉԻՐ ԿԱՆԱՉ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ, ԱՊՐԻՐ ԵՐԿԱՐ

mmlegal.am

ՄԵՆՔ ԳԻՏԵՆՔ ՁԵՐ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԸ