Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տան միստիկ դահլիճում հնչում է համաշխարհային մեծության կոմպոզիտորի՝ Բենջամին Բրիտտենի երաժշտությունը, դահլիճը լեփ-լեցուն է, հնչում է Կոմիտաս, ու համաշխարհային բեմեր նվաճած մեր Հասմիկ Պապյանը երգում է կոմիտասյան սիրելի, հարազատ, հոգի վեհացնող երգը, դահլիճը լուռ է, բեմում է ոչ բարձրահասակ, նրբակազմ, արտաքին ու ներքին բարեկրթության փայլով դիրիժորը, որը մագնիսականության օրենքով, ձգողականության ուժով ու մարդկային հմայքով գերում է, ու երաժշտությունը կախարդում է բոլորին, կախարդում է իր աստվածային կամքով:

Դիրիժորը առաջին անգամ Հայաստանում հանդես եկող հայ է՝ Ռուբեն Ղազարյանը:   

26 տարեկանում Լայպցիգի սիմֆոնիկ նվագախմբի գլխավոր դիրիժոր դարձած, 16 տարի շարունակ Եվրոպայում ամենահայտնի կամերային նվագախմբերից մեկը՝ Württemberg Chamber Orchestra Heilbronn-ը ղեկավարած, ավելի քան 890 համերգով ներկայացած, 26 CD ձայնագրած, այսօր Theatre Altenburg Gera-ի գեղարվեստական ղեկավար, մեծ ճանաչում ունեցող դիրիժոր Ռուբեն Ղազարյանը, երեսուն տարի անց առաջին անգամ է հանդես գալիս Հայաստանում:

Ինչո՞ւ առաջին անգամ երեսուն տարվա մեջ: Ինչո՞ւ առաջին անգամ: Ինչո՞ւ Հայաստանը չէր ճանաչում բարձրակարգ երաժիշտ, բարձր պրոֆեսիոնալիզմով դիրիժոր Ռուբեն Ղազարյանին: Ինչո՞ւ Ռուբեն Ղազարյանի անձն ու գործը չի հետաքրքրել մեր նվագախմբերին, երաժշտախմբերին:

Մեծ ճանաչում ունեցող դիրիժոր Ռուբեն Ղազարյանի մասին դեռ ամիսներ առաջ ինձ պատմում էր Հասմիկ Պապյանը: Հասմիկ Պապյանն այդպիսի «վատ» սովորություն ունի՝ բոլորի մասին, ովքեր տաղանդավոր են, ապրում են Հայաստանով, լուռ իրենց գործին են, երազում են մի բան անել Հայաստանում, Հայաստանի համար և անում են՝ պատմում է սիրով, ոգևորությամբ ու նաև ոգևորում է:

Ռուբենի մասին նույնպես Հասմիկ Պապյանը խոսում էր սիրով ու ոգևորությամբ:

Ես դեռ չգիտեի, որ Ռուբենը հանդես է գալու Հայաստանում, որ Հասմիկ Պապյանն իր մասնակցությունն է ունենալու համերգին ու հանկարծ մեր զրույցից օրեր անց Երևանում հայտնվում են ազդագրերը:

Իմ և Ռուբենի հանդիպումն անխուսափելի էր, թեպետ Երևան ժամանած դիրիժորը չուներ և ոչ մի վայրկյան՝ փորձեր, հանդիպումներ ու կրկին փորձեր: 30 տարի անց «վերադառնալ» առաջին համերգով և ներկայանալ հայաստանցի հանդիսատեսին՝ մեծ պատասխանատվություն էր Ռուբենի համար, որքան էլ նրա անցած ճանապարհին համաշխարհային բեմեր են ու տասնյակ հարյուրավոր կատարումներ:

Ես կարծում էի, որ Ռուբենի հետ կհանդիպենք համերգից հետո, բայց դիրիժորը համաձայնեց քայլել Երևանով, գալ Կինոյի տուն ու զրույցն անցկացնել Կինոյի տանը:

Երբ եղանք Կինոյի տան դահլիճներում, ճեմասրահներում, ֆիլմերի պահոցում, կինոթանգարանում, Ռուբենը խիստ հուզվել էր, այդ ամենին նայում էր մանկան նման, մանկան ոգևորվածությամբ, մանկան հրճվանքով ու պարզվեց, որ կյանքը ժամանակին իր սահմանագիծն է գծել կինոյի ու երաժշտության միջև ու Ռուբենին թողել երաժշտության կողմում՝ կինոն թողնելով որպես առաջին սեր:

– Որտե՞ղ ես ծնվել, ովքե՞ր են ծնողներդ, ի՞նչ ընտանիքում ես մեծացել. սկսե՞նք արմատներից:

– Ծնվել եմ Երևանում, 71 թվականին, երևանցի տղա եմ (ծիծաղում է): Յոթանասունականների Երևանի իսկական երևանցի տղա մինչև օրս: Ընտանիքս երաժիշտների ընտանիք է. ծնողներս երկուսն էլ երաժիշտ են: Մայրս՝ Գայանե Աբրահամյանը, դաշնամուր է նվագել և դասավանդել երկար տարիներ: Մինչև օրս էլ մի քիչ դասավանդում է: Հայրս՝ Վալերի Ղազարյանն է՝ ջութակահար: Հորս անունն ուղղակիորեն կապված է երկու լարային նվագախմբերի հետ: Զարեհ Սահակյանցի ղեկավարության շրջանում եկել է Պետական կամերային նվագախումբ, հետո Զավեն Վարդանյանի հետ ստեղծել է Երևանի կամերային նվագախումբը, որից հետո՝ Ռուբեն Ահարոնյանի օրոք, վերադարձել Պետական կամերային նվագախումբ:

Քույրս հրաշալի դաշնակահար է: Մենք շատ-շատ ելույթներ ենք ունեցել միասին մինչ Գերմանիա մեկնելը: Նաև Գերմանիայում բնակվելու սկզբնական տարիներին ենք միասին ելույթներ ունեցել: Միասին ենք կրթություն ստացել այնտեղ: Նա ինձնից փոքր է երկու տարով: Այսպես՝ չորսս էլ երաժիշտներ ենք:

– Որտե՞ղ էր բնակվում յոթանասունականների Երևանի երևանցի տղան:

– Կոմիտասում: Վատուտինի փողոց կար Կոմիտաս պողոտայի մոտ, այժմ կարծեմ վերանվանվել է: Մենք Արաբկիրում էինք ապրում, իսկ տատիկս՝ Թումանյան փողոցում և ստացվեց, որ իմ դպրոցական, հետո նաև ուսանողական տարիների ընկերների մեծ մասը կամ կենտրոնից են, կամ՝ Արաբկիրից:

Հիմա, երբ շրջում եմ քաղաքով, շատ-շատ բան է փոխվել, մի քանի փողոցների դեմքերն են փոխվել նույնիսկ: Բայց միևնույն ժամանակ տեսնում եմ, որ իմ մանկական հիշողությունները, հատկապես հին Երևանի շենքերը, որոնք ես շատ-շատ եմ սիրում, որոշ հատվածներում, բարեբախտաբար, դեռ կան:

Անցած դարի երևանյան ճարտարապետությունը շատ եմ սիրում, և այնքան հուզիչ է, երբ տեսնում եմ՝ բազում հիշողություններ ու զգացումներ են արթնանում: Շատ հուշեր ունեմ Երևանի հետ կապված: Չեմ ուզում բացասական արտահայտվել նոր ճարտարապետության ու բարձրահարկերի մասին: Սրանք էլ իրենց գեղեցկությունն ունեն: Բայց, անշուշտ, կան նաև ոչ այնքան գեղեցիկները, որ իսկապես չեն համապատասխանում ո՛չ հին Երևանին, ո՛չ նորին:

– Լավ հիշո՞ւմ ես մանկությանդ Երևանը:

– Այո: Անշուշտ: Կենտրոնի մասին հիշողություններս ամբողջությամբ կապված են տատիկիս բնակարանի հետ: Շենքը Թումանյան փողոցի հին շենքերից մեկն է: Բարեբախտաբար՝ մինչ օրս կանգուն է: Ես Չայկովսկու դպրոցում էի սովորում, ու հարակից նեղ փողոցները ես շատ եմ սիրել դեռ փոքրուց: Հետաքրքիր է, երեք տարի առաջ, երբ զավակներիցս մեկի հետ Երևանում էինք, քայլում էինք այդ տարածքով, ու մի պահ չճանաչեցի, թե որտեղ ենք, հետո հասկացա, որ դա իմ դպրոցն է: Ինձ համար հին Երևանը մեծ քարերից կառուցված շենքերն են՝ երկար դարերի համար կառուցված, մուգ քարն է ու բաց տուֆը: Երևանն ինձ համար առաջին հերթին Հրապարակի կառույցներն են, ուր, բարեբախտաբար, ոչինչ չի փոխվել:

– Ծնողներդ նույնպե՞ս Երևանում են ծնվել:

– Ոչ: Հայրս ծնվել է Բաքվում, ու պատմում է, որ թեև այնտեղ է դպրոց հաճախել, բայց հստակ որոշել է, որ ավարտելուց հետո պիտի Հայաստան գա: Մայրս ծնվել է Հայաստանում:

 – Փաստորեն՝ այլընտրանք չունեիր, պիտի երաժիշտ դառնայիր:

– Իսկապես, այդպես ստացվեց: Հիշում եմ, մեր դպրոցում սովորողների մեծ մասի ծնողներից գոնե մեկը երաժիշտ էր: Դա ինքնաբերաբար եղավ, չի էլ քննարկվել: Ուղղակի ենթագիտակցաբար գիտեի, որ այդ ուղղությամբ եմ գնալու: Թեև կյանքումս մի շրջան կար, երբ գրեթե ամբողջությամբ թողել էի երաժշտությունը: Դա 85-87 թվականին էր, դպրոցիս վերջին տարիներին, երբ ուզում էի կինոյով զբաղվել: Միշտ եմ կինոյին սիրահարված եղել, մինչ օրս էլ սիրում եմ այդ հրաշալի արվեստը:

(Եվ այստեղ Ռուբենի աչքերը կրկին փայլում են, ժպիտը կրկին մանկանում է, ու մանկական խանդավառությամբ Ռուբենը խոսում է իր կյանքի այն հատվածի մասին, որը որոշելու էր կինոյի ու երաժշտության սահմանը նրա կյանքում):

- Կարծեմ 85 թվականին էր, երբ մի հրաշալի օր երկու տղամարդ եկան մեր դպրոց ու կանգնած երկար զննում էին մեզ: Մեկն ասաց, որ նրանք ռեժիսորներ են, եկել են «Հայֆիլմ»-ից, պատանիների մասին ֆիլմ են նկարահանելու, դերակատարներ են փնտրում: Հիշում եմ, շատ ոգևորվեցի և ուզեցի մտնել այդ աշխարհ: Մի քանի հոգու ընտրեցին: Ես լազերի նման նայում էի ռեժիսորներից բարձրահասակին: Այդ մարդը հայտնի կինոռեժիսոր էր՝ Հակոբ Մարտիրոսովիչ էինք ասում:

(Հակոբ Իսկուդարյանը հայ կինոյի երևելի դեմքերից է, որպես ռեժիսոր աշխատել է այնպիսի ֆիլմերում, ինչպիսիք են «Մորգանի խնամին», «Խաթաբալան», «Երևանյան օրերի խրոնիկան» և այլն: ԽՄԲ.)

Տարիներ անց Հակոբ Մարտիրոսովիչը պատմում էր ծնողներիս այդ օրվա ու իմ անթարթ հայացքի մասին, ասում էր, որ իրեն բաց չէի թողում, հայացքով հետևում էի: Պատմում էր, որ ուզում էին դուրս գալ դասասենյակից, բայց այլընտրանք չուներ, ինձ էլ պիտի տաներ, ու կանչեց իր մոտ: Հետո սկսվեց ընտրության գործընթացը, որը տևեց ամիսներ: Մենք ամենատարբեր տնային առաջադրանքներ էինք ստանում՝ սկետչներ պատրաստել և այլն, և ամբողջը պիտի ինքներս անեինք՝ առանց որևէ մեկի օգնության:

Մինչ օրս հիշում եմ՝ շատ հետաքրքիր գործընթաց էր, ու ես երջանիկ էի այդ ամենի մի մասը լինելու համար: Շատ քչերս անցանք երկրորդ փուլ, ու դեռ մեզ չէին ասում, թե ինչ դերեր պիտի խաղանք, ֆիլմն ինչի մասին է և այլն: Երրորդ փուլում ավելի քչացանք, ու մեզ ավտոբուսով տարան «Հայֆիլմ» կինոստուդիա: Ուղղակի դրախտ էր ինձ համար:

Մեզ ծանոթացրին ֆիլմի բովանդակությանը, երկխոսություններին, ու սկսեցինք տեսախցիկների առջև խաղալ: Ֆիլմը Մոսկվայի պատվերով էր, կոչվում էր «Ծովափնյա  արձակուրդ»: Հիմա, եթե դիտեմ այդ ֆիլմը, կքննադատեմ խաղս, իհարկե, բայց այն ժամանակ դա ինձ համար ուրիշ աշխարհ էր, իսկական կինո: Մոտ երեք ամիս Յալթայում նկարահանվեցինք, հետո մի քանի շաբաթ Երևանում: Պրեմիերան կայացավ Կինոյի տանը, ու ես մեր հպարտությունն եմ հիշում, հատկապես, երբ մեր ծնողները, հարազատներն ու ընկերները գալիս ու մեզ էին դիտում: Մենք մեզ զգում էինք ինչպես հոլիվուդյան դերասանները Օսկար ստանալիս (ծիծաղում է):

Վերջնականապես ուզում էի թողնել երաժշտությունն ու նվիրվել կինոյին, բայց հիմա հետ եմ նայում ու համոզվում, որ ճիշտ էր Կոնսերվատորիա ընդունվելս:

Ես անմիջապես բացում եմ կինոկատալոգն ու փնտրում եմ «Ծովափնյա արձակուրդ» ֆիլմը: Այդ ֆիլմի ենթագրերում գտնում եմ՝ «Ճտան՝ Ռուբեն Գազարյան» ու հասկանում Ռուբենի հուզմունքը Կինոյի տանը շրջելիս: Երեսուն տարի անց Ռուբենը ոչ միայն առաջին համերգն էր տալու Հայաստանում, այլև վերապրելու էր ավելի քան երեսուն տարվա վաղեմության զգացումները:

– Ե՞րբ գնացիք Գերմանիա և ինչու՞:

 – 1992-ին: Սկզբում մեկնեցինք ես ու քույրս, մայրս էլ եկավ, մոտ կես տարի մեզ հետ էր, բայց պիտի վերադառնար: Շատ ծանր էր առաջին տարին, հատկապես՝ ֆինանսական առումով: Մեզ ասել էին, որ այնտեղի Կոնսերվատորիան կրթաթոշակ կտրամադրի, բայց չստացվեց, լեզու չգիտեինք, ընկերներ էլ դեռ չունեինք, հարազատ մթնոլորտ չկար, մի խոսքով՝ շատ դժվար էր: Բայց ամեն ինչ կամաց-կամաց իր տեղն ընկավ: Ես Երևանի Կոնսերվատորիայում սովորելուց հետո Լայպցիգում ընդունվեցի ասպիրանտուրա, իսկ քույրս դեռ մեկ տարի էր սովորել Երևանում, այնտեղ շարունակեց ուսումը բակալավրիատում: Ասպիրանտուրայից հետո անմիջապես ընդունվեցի դիրիժորական բաժին: Չէի սպասում, որ կընդունվեմ, որովհետև 60-70 դիմորդներից ամենաերիտասարդն էի ու դեռ փորձ չունեի որպես դիրիժոր:

 – Այս տարիների բացակայությունը Հայաստանից փաստորեն բերեց նրան, որ Գերմանիայում և աշխարհում ավելի լավ են ճանաչում դիրիժոր Ռուբեն Ղազարյանին, քան Հայաստանում: Ինչո՞ւ:

- Ինձ շատ են հարցրել, թե ինչո՞ւ չեմ գալիս ու Հայաստանում ելույթ ունենում տեղի նվագախմբերի հետ: Մեծ սիրով կգայի ու կգամ, բայց ինչպե՞ս՝ ինքս վեր կենամ ու գամ, ասեմ՝ ես եկե՞լ եմ: Մենք երաժիշտներ ենք, մեր օրերն ու ժամերը պլանավորված են տարիների կտրվածքով: Դրա համար հրավերներ են պետք, համագործակցության հրավերներ: Ես 6 տարի զուգահեռ ղեկավարում էի երկու նվագախումբ և զբաղված էի տարվա 350-ից ավելի օրերին: Շատ ուժ ու եռանդ էի ներդրել այդ ամենում:

Երեք տարի առաջ, այնուհանդերձ, ինքս սկսեցին զրույցները Հայաստանում համերգով հանդես գալու, բայց, ցավոք, այդ ժամանակ էլ սկսվեց համավարակն, ու ինձ հրավիրեցին օպերային թատրոն՝ «Ալթենբուրգ Գերա» (Theatre Altenburg Gera), որը ևս 100 տոկոս նվիրվածություն է պահանջում:

Կարծում եմ՝ առաջին հերթին ինձ լավ են ճանաչում հատկապես երաժիշտների միջավայրում, քանի որ ես շատ ձայնասկավառակներ ունեմ որպես դիրիժոր՝ տարբեր նվագախմբերի հետ: Դրանց մեծ մասը կարելի է գտնել Spotify-ում, iTunes-ում և այլն:

Եթե այդ տեսանկյունից դիտարկենք, այո, երաժիշտների ոլորտում ինձ ավելի լավ են ճանաչում դրսում: Չեմ կարող ասել հատկապես ինչու: Դիրիժորականն ավարտելուց հետո ես արդեն ունեի իմ առաջին պաշտոնը որպես գլխավոր դիրիժոր, և ամբողջությամբ պիտի նվիրվեի դրան, հնարավորինս արագ պատրաստվեի բոլոր համերգներին: Շատ ինտենսիվ ժամանակ էր, ու բոլոր նվագախմբերի հետ աշխատանքը զրոյից սկսեցինք մշակել:

Ընթացքում ընտանիք կազմեցի, երկու զավակներս ծնվեցին:

2002-ին՝ 4 տարի այժմյան Լայպցիգի սիմֆոնիկ նվագախմբի գլխավոր դիրիժորը լինելուց հետո, ընկերներիցս մեկից իմացա, որ Հայլբրոն քաղաքի՝ ողջ Եվրոպայում մեծ համբավ ունեցող կամերային նվագախմբում, գլխավոր դիրիժորի տեղը թափուր է, և առաջիկա համերգին հրավիրված մի երաժշտի համոզեցի, որ ինձ ծանոթացնի այդ նվագախմբի հետ:

Ինձ հրավիրեցին այնտեղ, շատ լուրջ ծրագրով աշխատեցի երկու հրաշալի աշխարհահռչակ մենակատարների հետ, և 2-3 ամիս հետո ստացա պատասխանը, որ ինձ հրավիրում են աշխատելու: Հաջորդ 6 ամիսները կարծես ֆիլմի արագացված կադրեր լինեն. Լայպցիգում բոլոր համերգներս պիտի ավարտեի, որ տեղափոխվեինք, ընթացքում ծնվեց 3-րդ երեխաս, շատ պատասխանատու ժամանակ էր:

– Ինչպե՞ս եղավ այս համերգի հրավերը:

– Կարող եմ ասել՝ երկու կողմից եղավ: Հրաշալի ջութակահար Խաչատուր Ալմազյանը, ում ճանաչում եմ 6 տարեկանից, ում հետ միասին ենք դպրոց հաճախել, շատ մտերիմ ենք եղել, մինչև համավարակը իմպուլսը տվեց, ու կամերային երաժշտախումբը դիմեց ինձ: Համավարակից հետո՝ 2021-ին, շատ ավելի արագ ստացվեց ամեն ինչ:  

Շատ ուրախ եմ, որ ստացվեց համերգ տալ Հայաստանում: Շատ ուրախ եմ, որ իմ ազատ մեկ շաբաթը նվիրեցի Հայաստանին, ու շատ ուրախ եմ, որ մեր արվեստի կարևորագույն ներկայացուցիչներից մեկի՝ Հասմիկ Պապյանի հետ պիտի ելույթ ունենամ: Իրեն շատ եմ հարգում ու սիրում:

– Հիմա, երբ Երևանում ես, ինչ-որ տարբերություններ տեսնո՞ւմ ես վերաբերմունքի մեջ դեպի դասական արվեստը Հայաստանում և Եվրոպայում:

– Գիտե՞ք, ես կդժվարանամ մանրամասն ու վստահ այդ հարցին պատասխանել, որովհետև ուղղակիորեն չեմ եղել Հայաստանի երաժշտական կյանքի ակտիվ մասնակիցը:

Բնականաբար, կան տարբերություններ գերմանականի հետ. այնտեղ շատ կարևոր է հստակ պլանավորումը, ամիսներ ու տարիներ առաջ կազմված պլանը տրամադրվում է նվագախմբերին իրենց ղեկավարությունների կողմից:

Համավարակից հետո շուրջ 30 նվագախմբեր կրճատել են կամ միացրել իրար, բայց միևնույն է՝ Գերմանիան մնում է աշխարհի ամենամեծաքանակ նվագախմբեր ունեցող պետությունը: Նվագախմբերի մշակույթը և ավանդույթը խորը արմատներ ունեն Գերմանիայում, այստեղ են ձևավորվել ու մինչ օրս էլ գործում են աշխարհի ամենահին նվագախմբերը: Եթե Գերմանիան այս առումով իր ավանդույթներն ու համբավը կորցնի, անհնար կլինի վերականգնել: Ցանկացած նվագախումբ, երբ փակվել է, փակվել է ընդմիշտ:

Մշակույթն այն ոլորտն է, որն ամենաառաջինն է տուժում ճգնաժամերից, առաջինը հենց մշակույթից են կրճատում պետական ֆինանսավորումները և այլն: Չնայած նրան, որ երբ էլ ցանկանա, պետությունը կարող է փակել կամ կրճատել այս կամ այն նվագախմբի ֆինանսավորումը, բայց «նվագախմբերի լանդշաֆտը» պայքարում է աշխարհում առաջինը լինելու համար ու շարունակում պահպանել իր տեղը:

– Առա՞ջ էր դասական երաժշտություն լսողների թիվը մեծ, թե՞ հիմա է: Պակասո՞ւմ է, թե՞ ավելանում:

– Պակասում է, որովհետև, գրեթե բոլոր նվագախմբերի դեպքում՝ 60-ից բարձր տարիքի ունկնդիրներն են գերակշիռ մեծամասնությունը: Լուրջ խնդիր է բոլոր նվագախմբերի համար, բայց չեն դադարում պատանիների ու երեխաների համար հետաքրքիր ու գրավիչ տարբերակներ հորինել: Ազդում են նաև տնտեսական վիճակը ու հատկապես ԶԼՄ-ները, որ ավելի են մգացնում ու դրամատիկ դարձնում ցանկացած իրողություն: Մարդիկ եվրոյի արժեզրկումից ու անհեթեթ գներից խուճապի են մատնվում, ու բնականաբար, սկսում են մտածել, օրինակ՝ արժե՞ այդքան փող ծախսել աշխարհահռչակ նվագախմբի ունկնդրելու համար:

Օրինակ՝ Բեռլինի ֆիլհարմոնիկը ունի հեքիաթային, բարձրագույն մակարդակի հարթակ, որի տարեկան բաժանորդագրությունը արժե 150-160 եվրո, չնչին գումար մեկ տարվա համար, և մարդիկ կարող են ոչ միայն ուղիղ եթերով հետևել նրանց համերգներին, այլև ընտրել ցանկացած համերգ նրանց հարուստ արխիվից, որն օր- օրի ավելի է հարստանում, ու վայելել առանց տնից դուրս գալու, բազմոցին հարմարավետ նստած, առանց մտահոգվելու իրենց հագուկապի մասին և այլն: Ու մարդիկ սովորում են դրան:

Մեկուկես տարի շարունակ՝ համավարակի պայմաններում, այդպես էր: Ես շատերին եմ ճանաչում, որ տանը մեծ հեռուստացույցներ ունեն կամ հատուկ էկրաններ, ու ժամանակակից տեխնիկայի պայմաններում հնարավոր է դասական համերգը տեղափոխել տուն:

ԶԼՄ-ները կանխատեսում էին, որ մարդիկ վարժվելու են սրան, ու դժվար է լինելու նրանց համերգասրահներ վերադարձնել: Կենցաղային ծախսերը մարդկանց կաշկանդում են ավելորդ գումար ծախսել նման բաների վրա, այդ պատճառով, հատկապես Գերմանիայում, լուրջ է խնդիրը, քանի որ ամենաերկարը հենց այստեղ էին կանխարգելիչ միջոցառումները, դիմակները:

Երբ մարդիկ կորցնում են վստահությունը վաղվա օրվա հանդեպ,սկսում են ապրել տվյալ օրվա հոգսերով...

Մենք ընդհատում ենք մեր զրույցը Ռուբենի հետ, որովհետև նրան սպասում են Կամերային երաժշտության տանը: Բենջամեն Բրիտտենի «Պարզ սիմֆոնիա»-ն տեխնիկապես բարդ ստեղծագործություն է, Հասմիկ Պապյանի հետ էլ կատարելու են Օտտորինո Ռեսպիգիի Il Tramonto-ն, որը, ըստ Ռուբենի՝ ռոմանտիկ, հուզիչ ստեղծագործություն է ու ամենատարբեր զգացումներ կարող է առաջացնել հանդիսատեսի մոտ: «Այն նաև սիրո մասին է»,- ասում է Ռուբենը: Ռուբեն Ղազարյանը նաև հայաստանյան պրեմիերա է նախատեսում՝ Անտոն Արենսկիի Լարային քառյակ «Պ.Ի.Չայկովսկու հիշատակին» ստեղծագործությունը:

Ռուբեն Ղազարյանի հետ շատ երկար կարելի էր խոսել: Խոսել քաղաքականությունից, որից Ռուբենը հասկանում էր շատ ավելի լավ, քան հայաստանյան մի շարք քաղաքագետներ ու վերլուծաբաններ: Ռուբենը հստակ պատկերացնում էր այն բոլոր մարտահրավերները, որոնք սպասվում են Հայաստանին, Ռուբենն ուներ լուծումներ, առաջարկներ, ինչպես մի հայ, որն ապրում է Հայաստանի խնդիրներով, Հայաստանի հոգսերով, որի ակտիվ խառնվածքը նրան դուրս է բերում իր «կոմֆորտի զոնայից» ու նետում այնտեղ, որտեղ կա Հայաստանին սատարելու խնդիրը:

Այո, Ռուբեն Ղազարյանը 70-ականների Երևանի երևանցի տղա էր, որ Երևանի փողոցներում քայլելիս բարձրաձայն խոսում էր իշխանությունից, ընդդիմությունից, անելիքներից ու չարված, չարվող քայլերից, որոնք ավելացնում են մարդկանց հուսահատությունը, անվստահությունը, անորոշությունը:

Ռուբեն Ղազարյանը ոչ մի բառ չասաց «Զինվոր տանն» ուղղվելիք համերգի հասույթի մասին, տղաների աջակցության ծրագրերի մասին և այլն:

Մենք հրաժեշտ տվեցինք՝ համերգին հանդիպելու ակնկալիքով:

Մի քանի ժամ անց Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տան միստիկ դահլիճում հնչում էր համաշխարհային մեծության կոմպոզիտորի՝ Բենջամին Բրիտտենի երաժշտությունը, հնչում էր Կոմիտաս՝ համաշխարհային բեմեր նվաճած մեր Հասմիկ Պապյանի կատարողական անկրկնելի վարպետությամբ, հնչում էր նրա կոմիտասյան սիրելի, հարազատ, հոգի վեհացնող երգը, իսկ բեմում ոչ բարձրահասակ, նրբակազմ, արտաքին ու ներքին փայլով դիրիժորը մագնիսականության օրենքով, ձգողականության ուժով ու մարդկային հմայքով գերում էր, ու երաժշտությունը կախարդում էր իր աստվածային կամքով:

Դիրիժորը առաջին անգամ Հայաստանում հանդես եկող հայն էր՝ Ռուբեն Ղազարյանը՝ յոթանասունականների Երևանի իսկական երևանցի տղան: