Անժելա
Սահակյանը
Փարիզում
ապրում է
ավելի քան
15 տարի:
Այդպես է
ստացվել:
Ծնվել է
Ղարաբաղում:
Աշխատել է
հայկական
հեռուստատեսությունում,
գրքեր է
գրել,
ֆիլմեր
նկարահանել:
Այսօր
Փարիզի
հայկական
ռադիոյի
(AYP FM)
մեկնաբանն է,
«Արցախապատում»,
«Հայ մամուլի
տեսություն»
և «Բաց նամակ
ճշմարտության
պարտադրանքով»
հաղորդաշարերի
հեղինակը
և վարողը:
«Գործուղումս»
Ֆրանսիա
մի օր
կավարտվի
ու կվերադառնամ
տուն:
Հաստատ:
«Հոգին չի մեռնում...». ԱՆԺԵԼԱ ՍԱՀԱԿՅԱՆ
1988թ. դեկտեմբերի 7…
… Այդ պահին, իրենց ստեղծագործական ծաղկման շրջանում, փլատակների տակ մնացին նաև Պատվական Ղուկասյանը, Վարդգես Մովսիսյանը, Տանյա Հովհաննիսյանը, Արարատ Մկրտումյանը, Հայկանի Տոնոյանը:
Եթե առաջին երկուսի կյանքը «թերավարտ» ասենք, ինչպես ասում ենք Չարենցի, Սևակի, Մինասի, Գալշոյանի մասին, ապա վերջին երկուսին «թերավարտն» իսկ չի համապատասխանում. նրանք գրեթե չսկսած հեռացան կյանքից:
Մատաղահաս Հայկանի Տոնոյանն այսպես է գրել.
«...Այդ ես եմ գալիս՝
Ձեռքիս նռնենու ճյուղեր,
Ես, որ քեզ համար բոց աչքերով
Վահագն եմ մի օր ծնելու»:
«Բարձրից եմ նայում ուրիշ շուրթերի,
Մինչդեռ ամեն վայրկյան կարող եմ
Մեռնել համբուրվելու տենչից…»:
Այս գեղեցիկ, մաքուր զգացողություններն այդպես էլ մնացին թղթի վրա: Նա ոչ միայն չհասցրեց բոց աչքերով Վահագ ծնել, չհասցրեց անգամ իր առաջին գիրքը «ծնել»: 19 տարեկան անմիջական, հպարտ աղջիկ էր, երազում էր ընդունվել համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետ:
Տաղանդի արտասովոր բնույթը, ծննդյան գաղտնիքը և ազդեցության տարօրինակ ուժը բազմապիսի զգացումներ էին առաջացրել Արարատ Մկրտումյանի հոգում.
«...Ես քոնն եմ, կյանք,
Ինչ-որ տեղ, անշուշտ
Իմ պարտությունը՝ քո հաղթանակն է
Իմ տխրությունը՝ խնդությունը քո
Եվ հեռացումն իմ՝ քո վերադարձը…»:
Արարատ Մկրտումյանն էլ չգիտեր, որ իր հեռացումը մոտ է…
Արցախյան շարժման ակտիվ մասնակիցներից էր և երազում էր Արցախն ու Հայաստանը «միացած» տեսնել: Մի առիթով գրել է. «Եվ այսպես, երեսունն էլ անցանք: Կարծես առանձնապես տարիք չէ, կարծես «ամեն ինչ դեռ առջևում է», իսկ ետևում… գրողը տանի, ախր ինքս արդեն վախենում եմ ետ նայել՝ ինչքան բան չարվեց…»:
Այդ օրն ինձ համար հանկարծ պարզվեց մի բան. այսուհետ առնվազն անբարոյական պիտի լինել՝ մեր ժողովրդի համար վատ գրելու, վատ աշխատելու, վատ գործելու համար:
Տարիներ առաջ, 1989 թվականի դեկտեմբերի 7-ին, Հայկական հեռուստատեսությամբ եթեր տրվեց իմ «Հոգին չի մեռնում» տեսաֆիլմը, որտեղ բանաստեղծ Նորայր Բաղդասարյանն (ով, ավաղ, հիմա մեզ հետ չէ: Նա էլ իր ստեղծագործական ծաղկուն շրջանում զոհվեց ավտովթարից) իր սրտի ջերմ խոսքերը պետք է ասեր երկրաշարժից զոհված իր գրչակից ընկերների մասին, սակայն, ինչ-ինչ պատճառներով նկարահանման օրը նա ստուդիա չեկավ, և այդպես էլ իր խոսքը մնաց թղթի վրա.
Իսկ նա ասելու էր. «Ուզում եմ խոսքս սկսել Հայկանի Տոնոյանից. ազնիվ, խանդավառ, բարի աղջիկ էր, ձգտում էր բարձրագույն կրթություն ստանալ: Գրում էր լիրիկական նուրբ բանաստեղծություններ, պաշտում էր Հովհաննես Շիրազին: Երբ Մոսկվա էի մեկնում ուսանելու, վերջին պահին ինձ նվիրեց Շիրազի լուսանկարը՝ Շիրազի մակագրությամբ. «Վերցրու,-ասաց,- Մոսկվայի քո ցուրտ սենյակը կջերմացնի»: Այդ պահին ոչ ոք չէր կարող գուշակել, որ դա մեր վերջին հանդիպումն էր…
Տանյա Հովհաննիսյանին ճանաչում եմ համալսարանից: Անչափ վատ էր ապրում, բայց սիրում էր կարդալ, հատկապես պոեզիա: Տանել չէր կարողանում տգետներին, գլուխգովան գրողներին: Սիրահարվում էր խելագարվելու չափ, երեխայի պես ուրախանում էր, խռովում և անմիջապես հաշտվում երեխայի պես: Անչափ բարի էր, ներող, հպարտ: Տանյայի մեկ սենյականոց բնակարանը Լենինականում իսկական գրական «Վերնատուն» էր: Հավաքվում էին այնտեղ ու տաք բանավիճում: Ցածր աշխատավարձ էր ստանում: Միշտ արտասանում էր.
«...Չունի պարսից արքան
Այնքան գանձ ու խնդում,
Որքան պոետն անտուն… »։
Պատվական Ղուկասյանն էլ բարի, համեստ մարդ էր: Սկսնակների մի փոքր հաջողության համար սրտանց ուրախանում էր: Ուրիշների վատ արարքների համար ինքն էր ամաչում: Մահացավ իր առանձնասենյակում, գրամեքենայի վրա նոր պատմվածք մեքենագրելիս:
Վարդգես Մովսիսյանը նույնպես դժվար կյանքով էր ապրում: Իր համեստությամբ և ազնվությամբ չափազանց նման էր Պատվական Ղուկասյանին, միայն մի տարբերությամբ, որ անչափ կատակասեր էր, գիտեր Գյումրիի բոլոր անեկդոտներն ու ծիծաղաշարժ պատմությունները: Զոհվեց է իր բնակարանում, փոքրիկ թոռնիկների հետ:
«Ափսոս… հազար ափսոս…
Հոգին չի մեռնում, արարչագործ հոգին…»
Այդ համոզմունքն է մեզ պարտավորեցնում ապրել ու մեր սրտերում ապրեցնել երկրաշարժի բոլոր զոհերին…
Անժելա Սահակյան